Przywłaszczenie składnika majątku wspólnego z pokrzywdzeniem współmałżonka (art. 284 Kodeksu karnego)
Coraz więcej spraw, nazywanych „okołorozwodowymi”, dotyczy przestępstw noszących znamiona przywłaszczenia (art. 284 Kodeksu karnego). Mówiąc krótko są to sytuacje, gdy jeden z małżonków przywłaszcza „wspólną” rzecz pochodzącą z majątku wspólnego bez zgody i wiedzy współmałżonka. Sprawy takie nie są jednak oczywiste. W świetle prawa podmiotem tego przestępstwa nie może być właściciel rzeczy, ani osoba nie mająca zamiaru jego dokonania. Ponadto musi istnieć szkoda a jej wysokość zostać jednoznacznie ustalona. W świetle przepisu jasnym jest, że kluczowym dla prowadzonego postępowania pozostają ustalenia co do: właściciela rzeczy/ środków pieniężnych, zamiaru sprawcy i rozmiarów szkody. Nie można zapominać o szczególnym kontekście jakim jest de facto oskarżenie jednego małżonka przez drugiego, przez co na problem nakładają się regulacje Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r. i o.), o czym poniżej.
Małżonkowie z dniem zawarcia małżeństwa z mocy prawa podlegają wspólności majątkowej. Obowiązuje ona od daty zawarcia małżeństwa. Małżonkowie mogą dobrowolnie decydować o zmianie ustroju majątkowego małżeńskiego poprzez zawarcie w formie aktu notarialnego umowy o ustanowienie rozdzielności majątkowej. W przypadku braku zgody pomiędzy małżonkami ustanowienie rozdzielności może nastąpić w drodze postępowania sądowego, w jakim wykazane muszą być przesłanki o jakich mowa w art. 52 k.r. i o. Tak ustanowiona rozdzielność określana jest mianem ustroju przymusowego. Zgodnie z przywołanym przepisem, z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez Sąd rozdzielności majątkowej. Aby do tego doszło Sąd musi stwierdzić, że trwanie małżonków we wspólności małżeńskiej będzie zagrożeniem dla interesu majątkowego jednego bądź obojga małżonków. Podstawowym skutkiem wprowadzenia/ustanowienia rozdzielności majątkowej jest to, że przestaje istnieć wspólność majątkowa oraz majątek wspólny małżonków. Od daty wprowadzenia rozdzielności majątkowej każdy z małżonków będzie gromadził swój własny majątek osobisty a majątek zgromadzony do tej daty jest majątkiem wspólnym. Rozdzielność majątkowa wchodzi oczywiście w grę także z chwilą wiążącego rozwiązania związku małżeńskiego przez rozwód.
Zaistnienie okoliczności w postaci rozdzielności majątkowej uprawnia stronę do podziału majątku. W celu dokonania takiego podziału należy najpierw ustalić co wchodzi w skład majątku wspólnego, a co stanowi majątek osobisty każdego z małżonków. Stąd potrzeba szczegółowego zweryfikowania listy przedmiotów wymienionych przez stronę we wniosku inicjującym postępowanie przez pryzmat treści art. 31 i 33 k.r. i o. Postępowanie o podział majątku wykazuje szereg odrębności od innych postępowań działowych dokonywanych między współwłaścicielami. Jednym z nich jest możliwość ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym- przesłanki tej instytucji reguluje art. 43 §2 k.r. i o.
Życie pisze wiele scenariuszy, przez co każda sprawa jest różna i wymaga indywidualnego podejścia. Zasługującą na odnotowanie jest, w tej niebywale ciekawej problematyce, koncepcja zaprezentowana przez Sąd Apelacyjny w Lublinie. Sąd ten wskazał, że w sytuacji gdy oskarżony wypłacając pieniądze znajdujące się na wspólnym rachunku bankowym, nie pozbawił współmałżonka możliwości, aby w przyszłości ten składnik stał się przedmiotem podziału majątku wspólnego nie można mówić o przywłaszczeniu składnika małżeńskiej wspólności majątkowej. Bezsporne jest, iż strona podmiotowa przestępstwa z art. 284 § 1 k.k. ma bowiem charakter umyślny i kierunkowy. Sprawca zatem musi działać w celu przywłaszczenia cudzej rzeczy (mienia) i nie wystarczy, by jedynie godził się na taką możliwość. ( sygn. akt II AKa 189/14).
Z perspektywy osób oskarżonych o taki czyn bardzo istotnym zagadnieniem pozostaje zatem okoliczność czy doszło do faktycznego pozbawienia współmałżonka możliwości uczynienia przedmiotem podziału np.: pobranych ze wspólnego konta środków pieniężnych. Jeśli nie, to wedle prezentowanej koncepcji, wyłącza to możliwość przypisania odpowiedzialności za czyn z art. 284 Kodeksu karnego. W swojej praktyce, dzięki wiedzy i doświadczeniu zarówno w sprawach karnych jak i rodzinnych, oferuję pomoc prawną dla każdej ze stron tj.: osobom oskarżonym jak i pokrzywdzonym przestępstwem przywłaszczenia.